Današnji Beograd izgrađen je na ostacima naselja koja su na ušću Save u Dunav postojala još u osmom veku pre nove ere, a iskopine koje su pre nekoliko dana nađene u Čika Ljubinoj ulici samo su deo neistraženog podzemnog blaga. Najpoznatiji su ostaci naselja iz antičkog doba, kad je Singidunum bio rimska kolonija.

Tako se ispod Studentskog parka nalazi rimsko kupatilo, Tašmajdanski park leži na pećini staroj oko osam miliona godina, dok se ispod Kalemegdana grana sistem neistraženih tunela. Znamenitosti kojima se može pohvaliti malo gradova u Evropi neiskorišćene su i zatvorene za posetioce.

ZATVORENO ZA TURISTE

Razgledanje laguma i podzemnih prostorija nije organizovano i sporadično se nalazi u ponudi turističkih agencija. Direktor agencije "Pan Evropa Adrijatik" Radmilo Bumber kaže da je sve manje zainteresovanih za razgledanje podzemnog Beograda. - Ponuda bi mogla da bude veoma raznovrsna i bogata, ali nema inicijative da se ti prostori urede i održavaju. Ranije smo turiste mogli da vodimo u pećine i lagume ispod Tašmajdana i Kalemegdana, ali oni su sada zaključani i godinama niko nije ulagao u njihovo uređenje - objašnjava Bumber.

Koautor knjige "Beograd ispod Beograda" dr Vidoje Golubović, koji s novinarom Zoranom Nikolićem godinama proučava podzemne prostorije, kaže da su najpoznatiji lagumi nastali na mestu gde postoji prirodna pećina.

- Najpoznatiji lagumi su ispod Tajšmajdanskog parka i nastali su na mestu pećine koja je stara između šest i osam miliona godina. Današnji park bio je poznati kamenolom u doba rimske vladavine, a od kamena s Tašmajdana izgrađeno je celo naselje na teritoriji današnje Palilule, kao i brojni sarkofazi. Tokom vladavine dinastije Obrenović tu je bilo groblje na kojem je, između ostalih, sahranjena i Draga Mašin. Za vreme Drugog svetskog rata u lagumima je bio štab nemačke komande - objašnjava dr Golubović.

On dodaje da se na Zvezdari nalaze ostaci rimskog vodovoda, a da, sem bunara na Kalemegdanu, postoji još nekoliko sličnih iz istog perioda. Podrumi i magaze nalaze se u Karađorđevoj ulici, a mnoge od njih koristio je Miloš Obrenović kao vinske podrume. Laguma ima i na teritoriji Višnjičke banje, a posebno su zanimljivi rudnici na Avali iz kojih se ruda vadila pre nove ere.

- Prostori ispod Beograda i Zemuna, kojih ima više od 200, nažalost nisu dovoljno istraženi niti uređeni, iako predstavljaju izuzetan turistički potencijal - zaključuje dr Golubović.

Arheolog Branislav Cekić kaže da je Vinča najznačajnije arheološko nalazište na teritoriji grada, ali da je istraženo samo 20 odsto lokaliteta, iako su radovi počeli pre tačno sto godina.

- Nažalost, nijedan lokalitet nije konzerviran niti restauriran i pretvoren u turističku atrakciju. Ostaci iz antičkog doba nalaze se u okolini Kalemegdana, koji je bio vojna tvrđava. Na mestu Studentskog parka je rimsko kupatilo, koje je otkriveno sedamdesetih godina prošlog veka. Međutim, umesto spomenika, iskopine su postale smetlište, pa su zakopane i pretvorene u park - objašnjava Cekić.

J. ŠOŠIĆ

---